De Hoge Raad wees op 24 maart 2017 een belangwekkend arrest over de reikwijdte van een bevoegdhedenovereenkomst. Dat is een overeenkomst waarin een overheid met een private partij afspraken maakt over de uitoefening van publiekrechtelijke bevoegdheden. Denk daarbij aan het verlenen van een subsidie of het wijzigen van een bestemming en dergelijke. 

Toegestane reikwijdte
Aangaande de reikwijdte van de bevoegdheden overeenkomst (wat mag je er in regelen zonder te handelen in strijd met de wet) overweegt de Hoge Raad het volgende:

Een bevoegdhedenovereenkomst is een overeenkomst waarbij een bestuursorgaan, of het overheidslichaam waartoe dat orgaan behoort, zich bindt met betrekking tot de uitoefening van hem toekomende publiekrechtelijk bevoegdheden. Een dergelijke overeenkomst kan door een bestuursorgaan of een overheidslichaam worden aangegaan indien en voor zover de wet daartoe de ruimte laat. Die ruimte is in beginsel aanwezig indien het bestuursorgaan beleids- of beoordelingsvrijheid toekomt bij de uitoefening van de desbetreffende bevoegdheid. Uit het hiervoor overwogene volgt dat de voorwaarden die bij een bevoegdhedenovereenkomst worden gesteld voor uitoefening van een publiekrechtelijke bevoegdheid, door de wet moeten worden toegelaten. Indien het gaat om de uitoefening van een doelgebonden bevoegdheid, zoals de in deze zaak aan de orde zijnde planologische bevoegdheden van (organen van) een gemeente, zullen die voorwaarden dan ook het doel moeten (kunnen) dienen waarvoor de desbetreffende bevoegdheid door de wet is gegeven.

Uit het voorgaande volgt dat rechtmatig gecontracteerd kan worden over het toepassen van publiekrechtelijke bevoegdheden indien aan de volgende voorwaarden is voldaan:

1. de wet ruimte laat om afspraken te maken, hetgeen het geval is indien er sprake is van een bevoegdheid waarbij voor de overheid beleidsvrijheid of beoordelingsvrijheid bestaat;  
2. en de afspraken dienen het doel waartoe de bevoegdheid is verleend.

Voorbeeld van wat mag
In het arrest blijkt van een voorbeeld dat aan voormelde voorwaarden voldoet. Er waren afspraken gemaakt in het kader van de Ruimte voor Ruimte-regeling. De gebiedsontwikkelaar mocht woningen bouwen als deze elders stallen zou slopen. In dat kader: de Ruimte voor Ruimteregeling brengt mee dat er woningen gebouwd kunnen worden op plaatsen in het buitengebied waar dat normaal niet zou kunnen indien er elders stallen worden gesloopt. De Hoge Raad oordeelt dat de betreffende gemeente(raad) bij het uitoefenen van de bevoegdheid tot bestemmen beleidsvrijheid heeft (men hoeft niet mee te werken) en dat de afspraak om stallen te slopen in ruil voor de mogelijkheid om woningen te bouwen, het belang van de ruimtelijke ordening dient. Verder oordeelt de Hoge Raad dat hieraan niet afdoet dat de sloop van woningen niet in de gemeente plaatsvindt. De reden daarvoor is dat ruimtelijke ordening niet ophoudt bij de gemeentegrens.

Les voor de praktijk
Stel bij het contracteren over bevoegdheden de volgende vragen:

1. Is dit een bevoegdheid met beleids- en/of beoordelingsvrijheid
2. Dient de overheid met de afspraken het doel waarvoor de bevoegdheid is gegeven?

Is het antwoord nee, dan is contracteren niet toegestaan. Is het antwoord ja, dan is het wel toegestaan. 

Juridisch advies, bijstand van een advocaat of meer informatie?

Heeft u vragen naar aanleiding van dit blog? Neem dan contact op met Egbert de Groot.